Choose kindness before judgment
Sự đồng cảm không phải là dùng tiêu chuẩn của bản thân để đo lường hay đánh giá người khác.
Nó không nằm ở câu hỏi “Tại sao bạn lại như vậy?”, mà ở câu hỏi “Tôi có thể giúp gì cho bạn?”
Theo ước tính của Pew Research và Bộ An Ninh Nội Địa Hoa Kỳ, hiện nay có khoảng 240,000 người Việt Nam là thường trú nhân (có thẻ xanh) và khoảng 150,000 người Việt đang sống không có giấy tờ hợp pháp tại Hoa Kỳ.
Những con số này không phải là những người xa lạ. Họ có thể là bạn bè, người thân, hay hàng xóm của chúng ta—những người đang âm thầm đối mặt với khó khăn, sợ hãi và bất an mỗi ngày.
Việc bị trục xuất không chỉ xảy ra với những ai phạm tội nghiêm trọng. Nhiều người có thể bị trục xuất chỉ vì một hành vi nhỏ trong lúc túng quẫn—một lần trộm cắp, một lỗi sai trong giấy tờ, hoặc một quyết định sai lầm khi không hiểu hệ thống luật pháp.
Tôi từng giúp một trường hợp như vậy.
Một cô từ Việt Nam sang Mỹ, chỉ học đến lớp 2, không biết đọc, không biết tiếng Anh. Cô làm janitor cho một công ty, rồi mất việc vì COVID. Một người hàng xóm dụ dỗ cô khai thất nghiệp và hứa chia tiền. Cô đồng ý mà không hiểu rõ. Sau này, giấy đòi tiền hoàn lại từ sở thất nghiệp gửi về. Cô hoảng sợ, nhờ tôi giúp. Dưới mắt cơ quan, đó là gian lận. Và với ICE, cô bị xem là đối tượng có thể bị trục xuất—không phải vì cô là người nguy hiểm, mà vì thiếu học, không biết tiếng Anh, và không đủ hiểu biết.
Tôi cũng từng gặp một người con lai, sống ở Mỹ hơn 30 năm. Ngày xưa ở Việt Nam, anh bị kỳ thị, không được học hành. Qua Mỹ, anh không biết chữ, không thể lấy bằng lái xe, không thể thi quốc tịch, sống âm thầm không giấy tờ, không quyền công dân—chỉ vì anh là con lai—mà chính anh cũng không có quyền lựa chọn thân phận đó.
Vậy lỗi là của ai?
Những con người ấy không xấu. Họ chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh. Và những sai lầm họ phạm phải, đôi khi chỉ là kết quả của sự tuyệt vọng, của thiếu thốn, và của một hệ thống mà họ chưa bao giờ có cơ hội hiểu rõ.
Hãy tự hỏi: Bao nhiêu người trong chúng ta dám chắc rằng mình chưa từng nói dối một lần trong đời?
Trong Kinh Thánh, có một câu chuyện mà nhiều người vẫn còn nhớ: khi mọi người chuẩn bị ném đá một người phụ nữ bị buộc tội, Chúa Giê-su nói:
“Ai trong các ngươi là người vô tội, hãy ném viên đá đầu tiên.”
Và rồi, không ai lên tiếng. Không ai ném. Bởi vì chúng ta đều là con người—và con người thì không hoàn hảo.
Trong thời đại mà thông tin lan truyền nhanh chóng, và sự phán xét dễ dàng hơn bao giờ hết, chúng ta cần nhắc nhở bản thân:
Đồng cảm không phải là kết án mà là chọn từ bi trước khi phán xét
Vì tự do không chỉ là quyền sống cho chính mình, mà còn là khả năng bảo vệ quyền được sống, được sửa sai, và được làm lại cuộc đời của người khác.
Tử Hà